Zoombijeenkomst op 3 januari 2022

 

Deelnemers (19):

Anton, Piet, Paul, Krijn, Jan, Frans, Bart, Evert, Jan Pieter, René, Hans R., Carel, Theo, Rijn K., Rijn G., Bert, Ronald, Emile, Bart Dijkstra (gastspreker van Probus Rijswijk 3)

Algemeen

De voorzitter wenst iedereen een gelukkig/zalig/normaal Nieuwjaar en heet gastspreker Bart Dijkstra van harte welkom.

Presentatie van Bart Dijkstra over de WO-2 ervaringen in Amsterdam-Zuid

De oorlog die bij ons thuis niet werd verteld

  • De grootouders van Bart woonden met zijn vader en zijn tantes  in de Euterpestraat 109 in Amsterdam-Zuid, vlakbij 2 schoolgebouwen.
  • Deze straatnaam was in de 2de wereldoorlog berucht. Tijdens de bezetting was in het voormalige pand van de meisjes-HBS in deze straat het hoofdkwartier (twee gebouwen) van de Nederlandse afdeling van de Duitse Sicherheitsdienst (SD) gevestigd. Vanaf 1942 was hier ook de Zentralstelle für Jüdische Auswanderung gevestigd, die de deportatie van Joden uit Nederland organiseerde. Veel verzetsmensen en Joodse Amsterdammers werden naar het gebouw gebracht en daar gemarteld, of op transport gesteld naar concentratiekampen, haast altijd Westerbork. “Naar de Euterpestraat” voorspelde dan ook weinig goeds; vandaar de na-oorlogse naamswijziging.
  • Op zondag 26 november 1944 werden deze gebouwen gebombardeerd. 24 Hawker Typhoons van de Royal Air Forcevoerden in duikvlucht een aanval met raketten en bommen uit. Hierbij werden dertig woonhuizen getroffen. Er vielen 69 doden, onder wie slechts vier SD’ers. De Zentralstelle werd half verwoest. Het SD-hoofdkwartier liep dermate veel schade op dat de SD naar een hotel aan de Apollolaan moest verhuizen. Voor de zondag was gekozen in verband met de vele scholen in de directe omgeving. Het doel, het vernietigen van de archieven met gegevens van verzetsstrijders, werd helaas niet bereikt.
  • Vlak na het einde van de Duitse bezetting is de Euterpestraat omgedoopt en vernoemd naar de Nederlandse beeldhouwer en verzetsheld Gerrit van der Veen (1902-1944).
  • In de Apollolaan staat een kunstwerk met 3 staande mannen. Bart reed hier vaak langs, maar wist niets over de achtergronden. Daar werd thuis niet over gesproken. Toen hij allang uit Amsterdam vertrokken was en een boek in handen kreeg over zijn oude buurt in de oorlog (Atlas van een bezette stad, Amsterdam 1940-1945; auteur: Bianca Stigter) is hij op onderzoek gegaan.
  • Het kunstwerk met de 3 mannen is een verzetsmonument. Op die plek werden op 24 oktober 1944 29 gevangenen uit het Huis van Bewaring aan de Weteringschans door de Duitse bezetter naar deze plek gebracht om vervolgens zonder vorm van proces gefusilleerd te worden. De bezettingsmacht deed dit als represaille voor plaatsgevonden actie van het verzet.
  • Bart vertelt het verhaal over een baby (Remi van Duinwijck), die omdat hij te vondeling was gelegd wel joods zou zijn. En die ondanks alle moeite van zijn pleegmoeder (mevrouw van de Bunt) toch op transport werd gesteld en in Sobibor is overleden. Zijn werkelijke naam (Koenraad Huib Gezang) is achterhaald.
  • Verder vertelt hij het verhaal van een vriendin van de familie (Trudy Deutschman) hoe haar niet-Joodse moeder haar Joodse man vrij kreeg uit de Euterpestraat. 
  • Enkele leden voegen hier hun eigen verhaal over die tijd aan toe.